«Κλείδωσε» η μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης και το μέτρο ενσωματώνεται στο πακέτο της ΔΕΘ, με ανοικτό μάλιστα το ενδεχόμενο να αφορά και τα εισοδήματα του 2025, ώστε το όφελος να φανεί στις φορολογικές δηλώσεις της επόμενης χρονιάς.
Το μέτρο της μείωσης των τεκμηρίων διαβίωσης προστίθεται σε ένα καλάθι 15-20 παρεμβάσεων, οι οποίες θα περιγραφούν το Σάββατο, από τον πρωθυπουργό, στη ΔΕΘ, για να εξειδικευτούν το πρωί της Δευτέρας από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Προγραμματίζεται να ψηφιστούν μαζί με τον κρατικό προϋπολογισμό του 2026, ώστε να ενεργοποιηθούν με το ξεκίνημα της νέας χρονιάς.
Χωρίς να ξεφεύγει από τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο του 1,5 δισ. ευρώ, η κυβέρνηση θα επιχειρήσει με το «πακέτο» να απευθυνθεί σε περισσότερα από 4,5-5 εκατομμύρια πολίτες, ενώ πολλοί εξ αυτών θα έχουν λαμβάνειν από συνδυασμό μέτρων.
Στο επίκεντρο, η ενίσχυση των οικογενειών με παιδιά, των πολυτέκνων αλλά και των συνταξιούχων που με τα σημερινά δεδομένα κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς αύξηση σύνταξης για ακόμη μία χρονιά.
Η εξαγγελία του 2023
Η κυβέρνηση επιλέγει να υλοποιήσει τώρα την προεκλογική της εξαγγελία, καθώς στο πρόγραμμα του 2023 είχε μπει η μεσοσταθμική μείωση των τεκμηρίων κατά 30%.
Με αυτόν τον τρόπο, από τη μία θα προκύψει οικονομικό όφελος για 1,3 εκατομμύριο φορολογούμενους που δηλώνουν πολύ χαμηλά εισοδήματα και δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την κατοχή περιουσιακών στοιχείων, όπως σπίτια και αυτοκίνητα, και από την άλλη θα σταλεί το μήνυμα ότι περιορίζεται η ισχύς ενός αναχρονιστικού μέτρου, η αποδοτικότητα του οποίου βρίσκεται ούτως ή άλλως σε αποδρομή, λόγω της «ψηφιοποίησης» των φορολογικών ελέγχων αλλά και της εφαρμογής του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος.
Με τα τεκμήρια διαβίωσης, φορολογούνται ακόμη και σήμερα περίπου 1,3 εκατομμύριο φορολογούμενοι από το σύνολο των 9 εκατομμυρίων που υποβάλλουν κοινή ή ατομική φορολογική δήλωση.
Το λεγόμενο τεκμαρτό εισόδημα, αυτό δηλαδή που προστίθεται στους φορολογούμενους επειδή κατέχουν ένα αυτοκίνητο, ένα σπίτι ή επειδή… υπάρχουν (η φορολογική νομοθεσία προβλέπει ότι κανείς εργένης δεν μπορεί να έχει εισόδημα κάτω των 3.000 ευρώ και κανείς παντρεμένος δεν μπορεί να ζει με λιγότερα από 5.000 ευρώ), υπολογίζεται σε 4,5 δισ. ευρώ.
Το ποσό έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια και λόγω της αύξησης των ονομαστικών εισοδημάτων και λόγω της εφαρμογής του ελάχιστου εισοδήματος των αυτοαπασχολούμενων. Ωστόσο, τα τεκμήρια εξακολουθούν να επιβαρύνουν τους φορολογούμενους με φόρους που υπερβαίνουν τα 400 εκατ. ευρώ.
Ο πρωθυπουργός αναμένεται να αναφερθεί σε στοχευμένες μειώσεις στα τεκμήρια διαβίωσης, ώστε να εξαλειφθούν και περιπτώσεις εξόφθαλμης αδικίας, όπως το να πληρώνουν φόρο νέοι επειδή κληρονόμησαν ένα σπίτι και ένα αυτοκίνητο από τους γονείς τους. Το μέτρο δεν θα έχει μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, αλλά θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να προβάλει το επιχείρημα ότι υλοποιείται ακόμη μια προεκλογική δέσμευση.
Η μείωση θα είναι επικεντρωμένη στα τεκμήρια της… καθημερινότητας, δηλαδή της κύριας κατοικίας, του αυτοκινήτου και της ελάχιστης τεκμαρτής διαβίωσης των 3.000-5.000 ευρώ, ώστε να είναι μαζικό το αποτέλεσμα.
Από την άλλη, είναι πολύ πιθανό ότι θα συνοδευτεί με την επανάληψη της πολιτικής δέσμευσης, ότι τόσο τα τεκμήρια διαβίωσης όσο και το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων θα καταργηθούν πλήρως, όταν θα ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο ο ελεγκτικός μηχανισμός με τα ψηφιακά εργαλεία του. Και αυτό προκειμένου οι φορολογούμενοι να μη φορολογούνται με θεωρητικά εισοδήματα, αλλά με τα πραγματικά τους.
Αυτοαπασχολουμένοι
Παρέμβαση θα υπάρξει και στον τρόπο υπολογισμού του ελάχιστου τεκμαρτού εισοδήματος των αυτοαπασχολούμενων.
Μετά τις περυσινές διορθώσεις, στο επίκεντρο βρίσκονται οι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές με μικρό πληθυσμό, καθώς στην πράξη διαπιστώνεται αυξημένη φορολόγηση σε πολύ μικρές επιχειρήσεις για τις οποίες η μικρή κερδοφορία είναι πραγματικότητα.
Για τους αυτοαπασχολούμενους -κοινωνική ομάδα που εμφανίζεται στις δυσαρεστημένες, μετά τις εκλογές του 2023, λόγω του τεκμαρτού εισοδήματος- θα υπάρχουν μειώσεις του τεκμαρτού εισοδήματος, κυρίως για τους κατοίκους περιοχών με πληθυσμό κάτω των 1.500. Το γεωγραφικό κριτήριο υπάρχει και σήμερα αλλά αφορά περιοχές με πληθυσμό κάτω των 1.000 κατοίκων.
Νέα φορολογική κλίμακα
Από τον συνολικό προϋπολογισμό των μέτρων (1,5 δισ. ευρώ), τη «μερίδα του λέοντος» θα απορροφήσει η νέα φορολογική κλίμακα. Τα κλιμάκια και οι συντελεστές κρατούνται ως επτασφράγιστο μυστικό από την κυβέρνηση, ωστόσο αυτό που διαμηνύεται είναι ότι θα υπάρξει όφελος για όλους όσοι δεν καλύπτονται από το σημερινό αφορολόγητο, κυρίως μισθωτούς και συνταξιούχους με αποδοχές κάτω των 9.000-12.000 ευρώ, ανάλογα και με τον αριθμό των προστατευόμενων μελών.
Από το σύνολο των εννέα εκατομμυρίων φορολογουμένων, τα πέντε εκατομμύρια δεν πληρώνουν φόρο, οπότε όφελος από τη νέα κλίμακα θα προκύψει για τέσσερα εκατομμύρια πολίτες. Ειδική μεταχείριση θα υπάρξει για τους φορολογούμενους με προστατευόμενα τέκνα. Ανοικτό παραμένει το ενδεχόμενο αντί για αύξηση της έκπτωσης φόρου που προβλέπεται σήμερα, να οδηγηθούμε σε μια νέα «οικογενειακή κλίμακα», η οποία θα κλιμακώνει το όφελος, ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων.
Ειδικά για τους πολύτεκνους (είναι περίπου 22.000 αυτοί που έχουν περισσότερα από τέσσερα τέκνα) προωθείται σημαντική μείωση της συνολικής επιβάρυνσης σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα, ώστε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό κίνητρο.
Η παρέμβαση στη φορολογική κλίμακα εμπεριέχει πολλά πλεονεκτήματα, με βάση την επιχειρηματολογία του οικονομικού επιτελείου. Πρώτον, το μέτρο αποδίδει άμεσα, καθώς μειώνεται η παρακράτηση φόρου από τον πρώτο μήνα του έτους εφαρμογής. Δεύτερον, είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των δικαιούχων (αναμένεται ότι θα φτάσει στα τέσσερα εκατομμύρια) και, τρίτον, δεν εξαιρούνται όσοι δηλώνουν υψηλά εισοδήματα, σηκώνοντας το μεγαλύτερο δημοσιονομικό βάρος.
Για τους τελευταίους έχει δρομολογηθεί η μείωση του ανώτατου συντελεστή ή η εφαρμογή του από μεγαλύτερο ύψος εισοδήματος. Σήμερα, το 44% εφαρμόζεται από τις 40.000 ευρώ και πάνω, καθιστώντας την Ελλάδα μία από τις χώρες με τη δυσμενέστερη φορολογική κλίμακα για όλους όσοι εμφανίζουν υψηλότερα εισοδήματα.
Επίδομα τέκνων
Συνολικά, το δημογραφικό αναμένεται να καταλάβει κυρίαρχη θέση στο φετινό πακέτο της ΔΕΘ. Πολύ πιθανή θεωρείται και η επικαιροποίηση των κριτηρίων χορήγησης του επιδόματος τέκνων. Πρόκειται για εξαγγελία που είχε γίνει και στην περυσινή ΔΕΘ χωρίς όμως να υλοποιηθεί, καθώς η κυβέρνηση πρόταξε την ανάγκη να δημιουργηθεί το Μητρώο Δικαιούχων Κοινωνικών Επιδομάτων.
Η μη αλλαγή των κριτηρίων χορήγησης σε συνδυασμό με την αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων είχε το ίδιο αποτέλεσμα που είχε και η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας: να μειωθεί δραστικά ο αριθμός των δικαιούχων του επιδόματος τέκνων.
Είναι η πρώτη φορά που ο αριθμός των δικαιούχων έχει πέσει κάτω από τις 500.000 και αυτό αποδίδεται όχι μόνο στο «πάγωμα» των εισοδηματικών κριτηρίων αλλά και στη ραγδαία μείωση των γεννήσεων. Δεδομένου, λοιπόν, ότι από τη μείωση του αριθμού των δικαιούχων (ή τη μείωση του ποσού ανά δικαιούχο) εξοικονομούνται πόροι, το 2026 αναμένεται ότι θα είναι έτος επανεξέτασης των ορίων χορήγησης του επιδόματος τέκνων αλλά και του ποσού.
Προσωπική διαφορά
Για να αυξηθεί η περίμετρος των μέτρων της ΔΕΘ, εξετάζεται η παρέμβαση στον τρόπο υπολογισμού της προσωπικής διαφοράς των συνταξιούχων. Περίπου 650.000 εξ αυτών (είναι κάτι λιγότερο από τον έναν στους τέσσερις) δεν λαμβάνουν αύξηση στη σύνταξή τους, επειδή τους τη στερεί η προσωπική διαφορά.
Ένα τμήμα της μείωσης του πραγματικού εισοδήματος αυτών των πολιτών (ο πληθωρισμός ροκανίζει ένα εισόδημα που παραμένει «παγωμένο») καλύπτεται από την ετήσια ενίσχυση των 250 ευρώ, αλλά αυτή δεν ισχύει για όλους, λόγω εισοδηματικών κριτηρίων. Έτσι, πολύ πιθανή είναι η ενσωμάτωση στο πακέτο της μείωσης της προσωπικής διαφοράς, κάτι που θα οδηγήσει στην αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων που θα λάβουν και αύξηση στην ονομαστική τους (κύρια) σύνταξη.
Το ποσοστό της αύξησης αναμένεται ότι θα κινηθεί στην περιοχή του 2,5% (αυτό το κονδύλι δεν ενσωματώνεται στο 1,5 δισ. ευρώ του πακέτου της ΔΕΘ) και θα «κλειδώσει» στο τέλος Σεπτεμβρίου, όταν θα οριστικοποιηθούν οι προβλέψεις για την εξέλιξη του φετινού πληθωρισμού αλλά και του ρυθμού ανάπτυξης.
Αυξήσεις μισθών
Στο μέτωπο των αυξήσεων, εκτός από τη δρομολογημένη αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού (θα φτάσει στα 910-920 ευρώ, από τον Απρίλιο), η οποία θα παρασύρει και τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και την πρόβλεψη για αύξηση των συντάξεων, θα δρομολογηθούν και στοχευμένες αυξήσεις.
Στο επίκεντρο οι ένστολοι και οι απασχολούμενοι στα σώματα ασφαλείας, οι οποίοι θα δουν επιπλέον αυξήσεις.
Στεγαστικές παρεμβάσεις
Τα βλέμματα στρέφονται και στις τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος. Εκεί έχουν κυκλοφορήσει και σενάρια για «αντικίνητρα», κυρίως για τους ιδιοκτήτες κλειστών ακινήτων.
Στην ατζέντα η αλλαγή της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος από ενοίκια, η επέκταση της απαλλαγής από τον φόρο για όλους όσοι νοικιάζουν μακροχρόνια κλειστά ακίνητα αλλά και η ενεργοποίηση οικονομικών αντικινήτρων για όσους κρατούν τα σπίτια τους κλειστά. Η παράταση του «παγώματος» του ΦΠΑ στην οικοδομή έχει ουσιαστικά προεξοφληθεί, ενώ μένει να επιβεβαιωθεί αν θα δρομολογηθεί και νέος γύρος του προγράμματος «Σπίτι μου», ώστε να καλυφθούν οι στεγαστικές ανάγκες μερικών χιλιάδων πολιτών μέσω του τραπεζικού δανεισμού, με ευνοϊκούς όρους.
Συνολικά, το πακέτο θα αριθμεί περί τα 15 με 20 μέτρα, τα οποία θα είναι στοχευμένα και μόνιμου χαρακτήρα. Εκτιμάται ότι, πέραν των πληροφοριών που έχουν διαρρεύσει, θα υπάρξουν και παρεμβάσεις που θα ενέχουν το στοιχείο της έκπληξης.
Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός θα στείλει το μήνυμα στις αγορές -σε μια περίοδο μάλιστα αυξημένων αναταραχών, που οδηγεί σε αύξηση των spreads-, ότι δεν θα αποκλίνει από τον δημοσιονομικό σχεδιασμό ο οποίος προβλέπει την παραγωγή πλεονασμάτων και το 2026, σε επίπεδο γενικής κυβέρνησης.
